Utisci iz Japana 1

Kjoto

Kjoto (Kyoto) je svojevrsni istorijski i ''duhovni'' centar Japana budući da je taj grad više od hiljadu godina bio njegova prestonica. Godine 1869. prestonica je prenesena u grad Oedo koji je zbog toga postao poznat kao To-Kyo (sintagma koja u japanskom ima značenje novi Kyoto – nova prestonica) i vremenom potpuno poprimio novi naziv Tokyo (Tokio). No, bez obzira na to što je izgubio svoj značaj u političkom smislu, Kjoto je u srcima svih Japanaca ostao duhovni, tradicionalni i kulturni centar čitave nacije. Grad je u tom smislu pun šinto i budističkih hramova, kao i univerziteta – kako državnih tako i šinto univerziteta (rečeno nam je da čak oko 10 procenata populacije čitavoga grada otpada na studente), a interesantno je da ima i jedan hrišćanski univerzitet. Naravno Kjoto je i jak turistički centar Japana, veoma popularna destinacija gotovo svih turista koji posećuju ovu zemlju.

Grad je veoma star i izgrađen je gotovo u potpunosti u tradicionalnom stilu sa niskim zgradama izgrađenim od drveta i drugih tradicionalnih prirodnih materijala. Da bi se očuvao tradicionalni izgled grada u Kjotu (ili barem u njegovom starom delu) je na snazi zakonska zabrana gradnje visokih zgrada i nebodera.

Prvi dan našeg boravka u Kjotu je bio rezervisan za posetu kompaniji Kyocera. Ime ove kompanije je složenica od dvije riječi na engleskom: Kyoto i ceramics što jasno asocira na to da je prva i osnovna delatnost firme keramička industrija i to specijalna keramika koja se koristi u elektronici. Naročito su razvili LCD displeje, optiku i sunčeve (solarne) ćelije. I oni naravno imaju svoj muzej koji smo, opet nakon gledanja kratkog dokumentarnog filma o njihovoj kompaniji, obišli. Ima dosta zanimljivih eksponata njihovih proizvoda i demonstracija tehnologije koju su razvili, a meni su posebno zapale za oko dvije stvari: sistem korištenja solarne energije i njihovi kuhinjski noževi, makaze i sl. od keramike.

Kyocera je razvila interesantan prototip malog električnog automobila koji se potpuno pokreće solarnom energijom. Projekat je dakako interesantan, ali sam ipak mišljenja da to ne može biti ozbiljna konkurencija tradicionalnim automobilima zbog male snage i brzine.

Po prvi put sam vidio da je neko u stanju napraviti tako tvrdu i oštru keramiku da se od nje mogu izraditi dovoljno čvrsta i oštra sječiva za svakodnevnu kuhinjsku upotrebu. Domaćini su s ponosom isticali mnoge prednosti keramičkih oštrica od tradicionalnih čeličnih, ali će, barem kada sam ja u pitanju, morati da sačekaju da njihovi keramički noževi budu isprobani u praksi zbog cena koje se kreću od oko 5.000 Yena (oko 40 Eura) do preko 20.000 Yena (preko 150 Eura).

Naredni dan je bio rezervisan za turističku turneju po Kjotu sa iznajmljenim autobusom i profesionalnim vodičem. Obišli smo ukupno tri mesta: šogunov dvorac, staru carsku palatu (Imperial Palace) i zlatni budistički hram.

Tradicionalna organizacija vlasti u Japanu bila je takva da su celokupnu vlast u svojim rukama imale samo dve ličnosti: car i vrhovni vođa samuraja šogun. Obojica su u Kjotu imali svoje dvorce, a interesantno je primetiti da je tada šogun (što me je zaista iznenadilo) bio znatno bogatiji od cara, ali ga je i on tradicionalno poštovao da nikada nije sedio u istoj ravnini sa njim. Car je uvijek sedio na uzdignutijem mjestu na koje šogun nikada ne bi sedao već jedino ispod. S obzirom na iznimno veliku snagu i bogatstvo šogunâ znalo se dešavati i to da su neki carevi bili samo marionete u njihovim rukama. U istoriji Japana je bilo mnogo ratova kako između različitih šoguna tako i između njih i careva. Posljednji od tih sukoba desio se u 19. veku kada je posljednji šogun bio poražen i prisiljen na ''penzionisanje''. Tom prilikom je cjelokupna tradicionalna moć šoguna prešla u ruke cara, a to je bio i početak kraja tradicije samuraja u Japanu koja će u svom klasičnom obliku sasvim nestati u eri intenzivne industrijalizacije.

Danas u Kjotu stoje i dvorac šogunâ i carska palača. S obzirom da su danas institucije samuraja i šoguna samo dio istorije Japana, jasno je da je palača šogunâ u Kjotu samo jedan muzej od najvećeg značaja. Ali, nije bitno drugačija situacija i sa carskom palačom u Kjotu. Naime, od kada je japanska prijestonica prebačena iz Kjota u Tokio car relativno retko (uglavnom u nekim ceremonijalnim situacijama) posjećuje rezidenciju svojih predaka, pa su danas u njoj najčešći boravitelji turisti – i to strani zbog toga što je za japanske građane poseta carskoj palati u Kjotu moguća tek nakon prolaska komplicirane birokratske procedure. Za Japance čekanje za slobodan termin i ispunjenje svih birokratskih formalnosti oko posete carskoj palati u Kjotu zna trajati i po šest mjeseci.

Organizacija čitavog spljnogkompleksa i šogunove i carske palače je ista (a identična je, koliko sam mogao primetiti gledajući izvana, i organizacija kompleksa carske palače u Tokiju, što znači da je riječ o ustaljenom obrascu): drvene zgrade sa samo jednim spratom i visokim krovovima između kojih su parkovi, bašte i jezerca, a čitav kompleks je ograđen velikom zidom. Dakle, stil širenja palate u širinu, a ne u visinu.

Iznenadila me je skromnost i jednostavnost ovih kompleksa. U poređenju sa velelepnim dvorcima evropskih kraljeva i šogunov dvorac i carska palača djeluju jako, jako skromnim. Oba kompleksa su u celosti izrađena od drveta - drveni dvorac za dve najmoćnije ličnosti u carstvu zar to nije jednostavnost i skromnost za naše pojmove?! Vjerovatno i za Japance, jer nema sumnje da su i oni bili znani i sposobni izgraditi monumentalne kamene građevine sa mnogo plemenitih metala i skupocjene keramike, pogotovu porcelana koji vuče poreklo baš iz krajeva dalekog istoka.